Als gevolg van de Wet toekomst pensioenen (WTP) zullen alle pensioenregelingen in Nederland veranderen. In principe ziet een wijziging van de pensioenregeling alleen toe op de toekomst. Maar de WTP maakt het mogelijk om ook de opgebouwde en ingegane pensioenen om te zetten in de nieuwe pensioenregeling. Dat wordt ‘invaren’ genoemd. Invaren is het omzetten van de opgebouwde pensioenen van medewerkers en oud-collega’s (slapers) maar ook de pensioenuitkeringen van de gepensioneerden, naar de nieuwe pensioenregeling.

In het  geval van invaren wordt het opgebouwde of al ingegane pensioen omgezet naar een persoonlijke pensioenpot die volgens de regels van een premieregeling met de economische ontwikkelingen zal gaan meebewegen. Invaren is het uitgangspunt onder de WTP. De overheid wil namelijk graag dat de oude en nieuwe pensioenen bij elkaar blijven en dat alle pensioenen onder de nieuwe regels vallen.

De WTP biedt wel  een mogelijkheid om van dit uitgangspunt af te wijken. Dat kan als invaren onevenredig ongunstig is voor (een deel van) de belanghebbenden. Onder de belanghebbenden worden de huidige medewerkers, de gepensioneerden, de oud-collega’s en de werkgever verstaan. Als van de uitzondering gebruik wordt gemaakt, blijven de opgebouwde pensioenen achter in de bestaande pensioenregeling. Voor medewerkers die nog pensioen opbouwen, gaat dan voor de toekomst wel de nieuwe premieregeling gelden.

Het uitgangspunt onder de WTP is dat opgebouwde en al ingegane pensioen worden ingevaren. Maar de WTP voorziet in een mogelijkheid om af te wijken van dat uitgangspunt. Omdat het voor de toekomst niet meer mogelijk is om in eenzelfde pensioenregeling pensioen te blijven opbouwen, wordt het afwijken van het standaard uitgangspunt ook wel ‘achterlaten’ genoemd. In dat geval wordt de huidige SSPF-regeling en het pensioenfonds ‘hard gesloten’. De al opgebouwde en ingegane pensioenen blijven ongewijzigd achter, conform de regels die daar nu op van toepassing zijn. Voor de medewerkers betekent dit dat het opgebouwde pensioen achterblijft in SSPF (volgens de oude regels), maar dat zij in de toekomst pensioen zullen gaan opbouwen in een nieuwe premieregeling (volgens de nieuwe regels). Als je al weg bent bij Shell, dan verandert er dus eigenlijk niets voor je.

Om de pensioenen te kunnen achterlaten moet wel aan bepaalde voorwaarden worden voldaan, dat is niet zonder meer mogelijk. Daarvoor is nodig dat Shell en de COR van mening zijn dat invaren van de opgebouwde pensioenen onevenredig ongunstig is voor (een deel van) de belanghebbenden. Zij zullen dan geen verzoek doen tot invaren bij het pensioenfonds.

Het invaren heeft verschillende voordelen.

• Bestaande pensioenen en rechten kunnen direct meeprofiteren van de voordelen van het nieuwe pensioenstelsel; dat kan gunstig zijn als het economisch goed gaat. In de huidige regeling zijn afspraken gemaakt over de jaarlijkse pensioenverhogingen; die zijn namelijk gemaximeerd. In het nieuwe stelsel geldt er geen beperking meer en kunnen pensioenen ongelimiteerd verhoogd worden.
• Als er wordt ingevaren dan komen ook de pensioenreserves (de buffers) vrij die bij het pensioenfonds staan. Deze buffers kunnen dan worden verdeeld. Dat kan door de buffers (al dan niet uitgesmeerd over meerdere jaren) toe te voegen aan de individuele pensioenpotten van de verschillende deelnemers of door ze te reserveren om bepaalde risico’s op te vangen. De buffers kunnen ook worden gebruikt om gevolgen van het nieuwe stelsel voor de medewerkers in de toekomstige opbouw, financieel te compenseren.
• Het nieuwe en het opgebouwde pensioen zitten in één pensioenregeling. Voor medewerkers is dit inzichtelijker en begrijpelijker. Ook de communicatie hierover is eenvoudiger.
• Het uitvoeren van één pensioenregeling is voor pensioenfondsen administratief eenvoudiger, goedkoper en beter te beheersen.
• Invaren is in lijn met de gedachte van de overheid over het nieuwe stelsel; het is ook in lijn met wat gaat gelden voor de meerderheid van de medewerkers, de oud-collega’s (slapers) en de gepensioneerden in Nederland. Het is duurzaam en toekomstbestendig.

Op dit moment kennen de pensioenen bij Shell in SSPF een grote mate van zekerheid door de garantie van de werkgever. In het nieuwe stelsel mag dat niet meer. Als er wordt ingevaren, dan vervalt de garantie niet alleen voor de toekomst, maar ook voor het pensioen dat al is opgebouwd of ingegaan. De regels van het nieuwe pensioenstelsel gelden dan voor al jouw pensioen (zowel het al opgebouwde en nog op te opbouwen pensioen, als het al ingegane pensioen van de gepensioneerden).

In het nieuwe pensioenstelsel beweegt jouw persoonlijke pensioenpot mee met de economische ontwikkelingen. Als het economisch goed gaat dan leidt dat tot een verhoging van de pot, maar als het economisch slecht(er) gaat, merk je dat ook. Als er wordt ingevaren, dan zal ook het pensioen dat je al hebt opgebouwd of dat al is ingegaan mee gaan bewegen met de markt. Dat kan leiden tot schommelingen in jouw pensioen. De risico’s hiervan kunnen door het pensioenfonds worden gemitigeerd door het aanhouden van reserves.

Er zijn wettelijke regels om te berekenen wat invaren betekent en hoeveel iedereen in de persoonlijke pensioenpot krijgt. Een van de voorwaarden is dat deelnemers minimaal de waarde van de opgebouwde aanspraken meekrijgen, mits het pensioenfonds voldoende kapitaal heeft. Dat is  bij Shell het geval. In die zin gaat er dus geen geld verloren.

Afhankelijk van de dekkingsgraad van het fonds, kan daarna nog kapitaal bij het fonds over zijn. We noemen dat de buffers van het fonds. Deze buffers kunnen op verschillende manieren worden gebruikt/verdeeld. In het nieuwe stelsel is het niet meer verplicht om buffers aan te houden, maar dat mag wel. Zo kunnen de buffers bijvoorbeeld worden gebruikt om risico’s te beperken. Ook kunnen de buffers worden gebruikt om een eventueel verschil in toekomstige pensioenopbouw te compenseren of om de individuele pensioenaanspraken of ingegane pensioenen te verhogen. Ook een combinatie is mogelijk.  Voor de verdeling van de buffers zal apart bekeken moeten worden hoe die evenwichtig kunnen worden verdeeld.

Dat jouw pensioen in het nieuwe stelsel meebeweegt met de markt kan zowel positief als negatief uitpakken. Als het economisch goed gaat zul je dat direct merken door een verhoging van jouw pensioen, maar economisch slechtere omstandigheden zijn ook merkbaar. Er zijn verschillende manieren om dit risico in het nieuwe pensioenstelsel te beperken.

• Als je pensioen opbouwt in een flexibele premieregeling (zoals de SNPS-regeling van Shell), kun je zelf een beleggingsprofiel kiezen, afhankelijk van de risico’s die je wilt nemen. Zo kun je kiezen voor een profiel waarbij je meer risico loopt (offensief), juist weinig risico loopt (defensief) of voor een neutraal profiel. Als je geen keuze maakt dan beleg je automatisch via een slimme default waarbij de beleggingsrisico’s meebewegen met jouw levensfase.
• Je kunt kiezen voor een variabel pensioen en je pensioenkapitaal geleidelijk overhevelen vanaf tien jaar voordat je met pensioen gaat. De risico’s in jouw beleggingen worden dan verlaagd. Dat geldt ook voor ingegane pensioenen. Ingegane pensioenen kunnen door het pensioenfonds meer defensief worden belegd. Hierdoor wordt er minder risico genomen met deze pensioenen.
• Als je met pensioen gaat kun je kiezen voor opnieuw kiezen een variabel pensioen bij het pensioenfonds (dat dan zal meebewegen met de beleggingsresultaten) of een vast pensioen bij een externe verzekeraar. . Een variabel pensioen betekent dat ook na je pensioendatum wordt belegd met jouw pensioen. Bij een variabel pensioen is het mogelijk dat de pensioenuitkeringen schommelen in hoogte. Het risico hierop wordt verkleind door de beleggingsrendementen over meerdere jaren uit te smeren. Daarmee kunnen grote schommelingen in het pensioen worden voorkomen. Als er wordt gekozen voor een vast pensioen dan is de hoogte van het pensioen zeker, maar is er mogelijk geen indexatie en ook geen vooruitzicht op een hoger pensioen.
• Als wordt ingevaren en er zijn buffers in het pensioenfonds aanwezig, dan kunnen deze buffers door het pensioenfonds (deels) worden gebruikt om risico’s te verlagen (door een eenmalige (of over meerdere jaren uitgesmeerde) verhoging van de pensioenen en/of door nieuwe buffers te reserveren om bepaalde toekomstige risico’s op te vangen.
• – Als wordt ingevaren en je bent al gepensioneerd, dan heb je op dat moment eenmalig de keuze tussen een variabel pensioen bij het pensioenfonds (dat dan zal meebewegen met de beleggingsresultaten) of een vast pensioen bij een externe verzekeraar. Als er wordt gekozen voor een vast pensioen dan is de hoogte van het pensioen zeker, maar is er mogelijk geen indexatie en ook geen vooruitzicht op een hoger pensioen.

De WTP gaat bij invaren uit van een collectieve omzetting van de pensioenen. Dat betekent dat deze omzetting, als daartoe wordt besloten, voor iedereen geldt. Het is niet mogelijk om zelf te kiezen om naar de nieuwe pensioenregels te gaan of om in het huidige systeem te blijven; er is ook geen mogelijk om individueel bezwaar te maken als deelnemer. Wel heeft de wetgever een aantal waarborgen ingebouwd om zeker te stellen dat er een zorgvuldig proces wordt gevolgd.

Shell en de COR zullen samen bespreken of Shell het pensioenfonds zal verzoeken om de pensioenen in te varen. Dat gebeurt in samenspraak met het pensioenfonds en de VOEKS hoorrechtcommissie.

Er wordt een zorgvuldig proces gevolgd. De werkgever is in gesprek met de COR en met VOEKS (de Vereniging van Oud-Employés der ”Koninklijke/Shell”). VOEKS heeft een hoorrecht ten aanzien van de wijzigingen. Uiteindelijk zal een verzoek tot invaren aan het bestuur van het pensioenfonds moeten worden gedaan. Het bestuur zal dan besluiten of het verzoek wordt ingewilligd, waarbij binnen het pensioenfonds ook diverse waarborgen gelden via het Verantwoordingsorgaan en de Raad van Toezicht. Er moet uiteindelijk sprake zijn van een evenwichtig besluit voor alle belanghebbenden, inclusief de werkgever.

COR
De COR heeft een instemmingsrecht ten aanzien van een voorgenomen wijziging van de pensioenovereenkomst tussen de werkgever en de medewerker.  Dat instemmingsrecht ziet ook toe op het besluit om al dan niet een verzoek tot invaren aan het pensioenfonds te doen. De gesprekken met de COR zijn al langere tijd gaande en zodra er sprake is van een voorgenomen besluit zal de COR ook formeel om instemming worden gevraagd. Binnen de COR is een pensioencommissie ingesteld waarin specifieke kennis over pensioenen aanwezig is. We hechten aan een goede consultatie en hebben dan ook regelmatig overleg met zowel de pensioencommissie als de COR over de ontwikkelingen. In deze gesprekken worden de gevolgen van de nieuwe wetgeving uitvoerig besproken.

VOEKS
De WTP heeft bepaald dat Shell en de COR voor wat betreft de wijzigingen die voortvloeien uit de nieuwe wet niet alleen moeten kijken naar de belangen van de medewerkers en de werkgever, maar ook naar die van de gepensioneerden en slapers.

Daarnaast geeft de WTP een representatieve vereniging van gepensioneerden en/of slapers de mogelijkheid om, voordat de besluiten over de nieuwe regeling worden genomen, zijn mening kenbaar te maken aan Shell en de COR. Dit wordt het ‘hoorrecht’ genoemd. Shell en de COR moeten die mening dan meenemen in hun besluitvorming en ook terugkoppeling geven over wat er met die mening is gedaan. Bij Shell is VOEKS (de Vereniging van Oud-Employés der ”Koninklijke/Shell”) zo’n representatieve vereniging. VOEKS heeft inmiddels een hoorrechtcommissie opgericht die in gesprek is met Shell en de COR.

Pensioenfonds
Uiteindelijk zal – indien Shell wil invaren – een verzoek daartoe aan het bestuur van SSPF moeten worden gedaan. Het pensioenfonds zal op zijn beurt dan een eigen besluitvormingsproces moeten doorlopen, waarin ook verschillende waarborgen zijn opgenomen. Zo moet het Verantwoordingsorgaan om advies worden gevraagd en heeft de Raad van Toezicht een goedkeuringsrecht.

Al deze stappen moeten er toe leiden dat uiteindelijk een evenwichtig besluit wordt genomen over het al dan niet invaren van de opgebouwde en ingegane pensioenen waarin de belangen van alle belanghebbenden op een zorgvuldige wijze zijn afgewogen.

De overheid heeft een uitvoerige analyse laten doen van de juridische risico’s omdat men zeker wilde stellen dat het nieuwe pensioenstelsel, net als het huidige pensioenstelsel, juridisch houdbaar is. Daarbij is onder andere gekeken naar eigendomsaspecten en gelijke behandeling. De conclusie van die analyse is dat het nieuwe pensioenstelsel juridisch houdbaar is. Uiteraard zijn juridische risico’s nooit helemaal uit te sluiten. Dat zal de komende jaren in de praktijk moeten blijken.